Puncta nonnulla Reformationis pro Ecclesia Parochiali Gostiniensi
die 11 Maii in Visitatione Illustrissimi relicta

Niektóre wytyczne [puncta nonnulla] zreformowania [reformationis]
dla Kościoła Parafialnego w Gostyniu pozostawione
w czasie wizytacji Przewielebnego [Illustrissimi] w dniu 11 maja

Dotis Ecclesiae Parochialis in Oppido Gostyń tituli Sanctae Margharetae ut patet ex depictis in pariete signis et Anniversario Dedicationis quod prima Dominica post festum Sancti Michaelis celebratur consecratae cum nulla mentio in praeterita Visitationis Reverendissimi olim Domini Hap Suffraganei Posnaniensis facta sit, ideo ea quae praesenti inquisitionis comperta sunt hic annotantur.

Ponieważ w czasie minionej wizytacji Przewielebnego [Kaspera] Hapa, ongiś sufragana poznańskiego nie poczyniono żadnej wzmianki dotyczącej uposażenia kościoła parafialnego w Gostyniu pod wezwaniem św. Małgorzaty, który to kościół – jak wynika ze znaków na ścianie i z Rocznicy Poświęcenia, którą obchodzi się w niedzielę po święcie św. Michała, jest konsekrowany, zatem wszystko to [dosłownie „te które” – „ea quae”], co w podczas obecnej wizytacji kościelnej zostaje tutaj wyszczególnione [dosł. „zostają tutaj spisane” – „hic annotantur”]

Dos Ecclesiae praedictae dum Oppidum ipsum Gostiniense in possesione Haereticorum fuit distracta et divisa inter Haeredes creditur (?) uti apparet ex divisione ex Actis Costensibus producta. Inde tamen colligi non potest quantitas ipsius cum ea Divisio generalibus verbis concepta sit (?). Nunc modernus Parochus Venerabilis Laurentius a Czaikow legitime ad praesentationem Generosorum Dominorum haeredum de Gostin ab Illustrissimo olim Domino Opaliński 1617 institutus pro Praedio suo colit unum mansum agri iacentem inter agrum Wroblewska ex una parte et Kozłowska ex altera incipiendo
Sądzi się, iż uposażenie wyżej wspomnianego kościoła zostało rozproszone i rozdzielone pomiędzy dziedziców, w czasie gdy samo miasto Gostyń było w posiadaniu heretyków, jak figuruje [to] w [dokumencie] podziału wystawionym na podstawie Akt Kościańskich. Jednakże nie da się dojść [dosł. „colligi” – „nie może być ujęta w jedno] do ilości tegoż uposażenia [quantitas ipsius], ponieważ podział ten określono w sposób ogólny [dosł. „w ogólnych słowach – „generalibus verbis”]. Teraz obecny Proboszcz, Czcigodny Wawrzyniec z Czajkowa, wskazany przez Zacnych Panów Dziedziców z Gostynia, prawnie ustanowiony przez Przewielebnego ongiś biskupa Opalińskiego w 1617, jako swój majątek ziemski uprawia jedną rolę gruntu leżącą pomiędzy gruntem Wróblewskiej z jednej strony i Kozłowskiej z drugiej, począwszy

a via quae tendit ad Czaikow et desinentem in graniciebus Golskich. Ad haec sulcos nonaginta agri in campo dicto Folegi iacentes stadiorum quattuor penes agrum Piaskowski dictum ex una parte et ex altera penes agrum Hospitalis. Insuper partem agri vulgo płosę a regione ecclesiae BMV existentem tendentem per rubeta (?) usque ad arbores acerinas alias Olszyna. Hortum item octodecem sulcorum versus Ecclesiam BMVis iacentem ac prata circa viam Malyncza existentia.

od drogi, która prowadzi do Czajkowa i kończącej się [także: „desinentem” – „znikającej” w granicach Golskich. Do tych bruzd [ponadto należy] 90 zagonów roli leżących na odległość 4 stadiów [„stadium” to około 200 m] na polu zwanym Folęgi w pobliżu roli zwanej Piaskowską z jednej strony i roli zwanej Szpitalną z drugiej strony. Ponadto część roli powszechnie zwanej „płose”, rozciągającej się od okolicy kościoła przez kolczaste krzewy aż do drzew klonowych (arbores acerinas?) zwanych inaczej Olszyna. Podobnie ogród 18 zagonów leżący w kierunku kościoła Najświętszej Maryi Panny oraz łąki przylegające do drogi Malyncza
Denique Missalia de octodem mansis villae Brzezie de quolibet manso per unam metretam siliginis et totidem avenae. De Czachorowo ex mansis 21 totidem siliginis et avenae. De Czaikowo de mansis decem, tantumdem deberet solvi sed ad praesens tantum solvitur per sesquialterum modium siliginis et totidem avenae. De Drzenczewo de mansis octodecem deberet solvi per tres modios siliginis et totidem avenae, sed non solvitur nisi per duos modios siliginis et totidem avenae. De praedio villae Bogusławki decima manipularis spectare dicitur sed ad praesens nihil inde percipit.
Na końcu ofiary mszalne (meszne) z 18 łanów wsi Brzezie z każdego łanu jedną miarę pszenicy i tyle samo owsa. Z Czachorowa z łanów 21 tyle samo pszenicy i owsa. Z Czajkowa z 10 łanów tyleż właśnie powinno być odprowadzane, lecz dotychczas uiszczane jest wyłącznie na półtora korca pszenicy i tyle samo owsa. Z Drzęczewa z 18 łanów powinny być uiszczane 3 korce pszenicy i tyle samo owsa, ale nie jest uiszczane więcej jak dwa korce pszenicy i żyta. Utrzymuje się, że z majątku wsi Bogusławski, należna jest dziesięcina snopowa, ale do dnia dzisiejszego nie pobiera się stamtąd niczego.

Item a quolibet grosso census Dominis haereditariis quam Civitati sive in pecuniis sive in pipere et croco provenientis percipit Dominus Parochus unum ternarium.
Również otrzymuje Proboszcz jednego trzeciaka od każdego grosza majątku od Panów Dziedzicznych, jak i od miasta, tak w pieniądzach, jak i w pieprzu czy w szafranie.
Reperiuntur praeterea census antiquus pro Plebano et Altaristis fundati in Actis Consistorii Posnaniensis inscripti Marcarum 65 et grossos sex sed quoniam dubitatur ne Summae principales de bonis iisdem quae primitus (?) onerata fuissent sint sublatae ideo Dominus Parochus accepta

Natrafiono na dawne czynsze, ongiś ufundowane dla Plebana i Altarzystów, zapisane w Aktach Konsystorza Poznańskiego na 65 grzywien i groszy sześć, jednakże zachodzi wątpliwość czy sumy główne z tychże dóbr, które wcześniej były obciążone nie zostały zniesione, tak więc Proboszcz,
ex Actis meliore informatione curabit pro posse eiusmodi census retentos evincere.
Officium BMV cum Sacrificio Missae singulis diebus per presbyteros tres et duos Scholares expeditur fundatum super censu florenorum Centum et quinque et grossorum viginti quinque pro Summa Mille Quadrigentorum florenorum polonicalium in bonis Oppidanorum Gostinensium assecurato (?) cum nondum sit erectum curabit Dominus Parochus quamprimum erectionem expediri.
po uzyskaniu z Akt lepszej informacji, zatroszczy się, aby można było tego rodzaju czynsz odzyskać. Oficjum o Najświętszej Maryi Pannie wraz z Ofiarą Mszy św. jest sprawowane w poszczególne dni przez trzech prezbiterów i dwóch kleryków. Jest ono ufundowane na czynsz 105 złotych 25 groszy za sumę 1400 złotych polskich i zabezpieczone na dobrach Mieszczan Gostyńskich, ale ponieważ niczego jeszcze dotąd nie erygowano, Proboszcz zatroszczy się jak najszybciej, aby takie erygowanie zostało uskutecznione.

Fabricae Ecclesiae cum non provideatur aliunde nisi ex elemosinis quae diebus Dominicis et Festis sub tempus concionis colliguntur, et legatis piis Christi fidelium iniungitur serio Vitricis Ecclesiae quatenus omnia legata quae nondum sunt extradite exigent et in cista Ecclesiae, quae duabus satis (?), a quarum una clavis apud Dominum Parochum, et altera apud eosdem Vitricos servari debet reponant, et in necessitate fabricate Ecclesiae exponent neque in posterum cuicunque personae in mutuum concedere praesumant. Rationes autem quotannis Domino Parocho et Magistratui Civili reddant.

Ponieważ na rzecz budynku kościelnego nie przewiduje się nic z wyjątkiem datków, które są zbierane w niedziele, święta oraz podczas kazania, a także z pobożnych legatów wiernych, stanowczo nakazuje się ekonomom kościoła, aby wyegzekwowali wszystkie legaty, których jeszcze dotąd nie przekazano i zdeponowali je w kasie kościelnej, dostatecznie zabezpieczonej dwoma kluczami, z których jeden ma być złożony u Proboszcza, a drugi u tychże ekonomów, i aby je wyjęli w razie konieczności budowy kościoła [fabricate Ecclesiae (?)], i aby odtąd nie podejmowali się pożyczać [bądź: dawać pod zastaw – mutuum concedere] ich jakiejkolwiek osobie. Niech corocznie przedstawiają proboszczowi i magistratowi miasta (bądź radzie miejskiej) rachunki (bądź [rationes] także: księgi rachunkowe).

Praeterea etiam defectus nonnulli in ea Ecclesia ex Visitatione reperti suppleri curentur. Processio solennis cum Sanctissima Eucharistia semper sub Baldachimo peragatur. Lampas ante Ciborium dum Ecclesia aperta manet, et (?) Divina Officia solent accensa teneatur. Nomina Parochianorum circa exactionem strenae connotantur ut facilius sciri possint qui Praecepto Ecclesiae

W przyszłości należy zatroszczyć się o to, aby niektóre braki ["defectus" - także "błąd" albo "uszczerbek"] stwierdzone w tym kościele podczas wizytacji zostały uzupełnione. Uroczysta procesja z Najświętszą Eucharystią niech zawsze odprawiana jest z baldachimem. Lamy przed tabernakulum niech będą zapalone, kiedy kościół jest otwarty i kiedy sprawuje się służbę Bożą. Nazwiska Parafian co do daniny niech będą skrupulatnie zanotowane, aby można było łatwiej dowiedzieć się, którzy [z nich] zadośćuczynili Przykazaniu Kościelnemu w Święto Wielkanocne.
pro festo Paschatis satisfaciant. Qui etiam in fidei rudimentis et doctrina Christiana, tempore commodo, praesertim Dominicis Quadragesimae et Adventus Domini instruantur. Summitas Vasculi SS. Oleorum reparetur et clausura firma adaptetur. Orbiculus ligneus quo aqua Baptismalis immediate tegitur tela munda subducatur (?), et Fonti bene accommodetur. Pyramis ad Baptisterium propter decentiam provideatur. Sacramenti Extremae Unctionis usus saepe parochianis commendentur. Pavimentum Ecclesiae nimis inaequali complanetur. Ad Altare Fraternitatis S. Annae nimis depressum gradus unus infra domatur, pro meliori commoditate celebrantis. Ad Altare Assumptionis BMV gradus stabiliantur et coaequentur.
Caeteraque omnia tam ad curam animarum quam ad bonum ordinem Ecclesiae spectantia debite administrentur.

... w Święto Wielkanocne. Także w dogodnym czasie, przede wszystkim w Niedziele Wielkiego Postu i Adwentu Pańskiego należy pouczać Parafian na temat podstaw wiary [„rudimenta” – dosł. „wiadomości elementarne”] i nauki chrześcijańskiej. Należy naprawić pokrywę naczynia [dosł. „vasculum” – „naczynko”] na Oleje Święte i zaopatrzyć je [naczynie] w bezpieczne zamknięcie. Krążek drewniany, który bezpośrednio zakrywa wodę chrzcielną ma być pokryty [subducatur (?)] czystą tkaniną oraz ma zostać właściwie dostosowana do chrzcielnicy. Należy postarać się o stosowne (także piękny: [„decentia” – także: „piękno”, obok „przyzwoitość, stosowność”]) zwieńczenie [dosł. „pyramis” – „ostrosłup”] do chrzcielnicy. Należy zalecać Wiernym częste przystępowanie do Sakramentu Namaszczenia Chorych [dosł. „Extrema Unctio” – „Ostatnie Namaszczenie”]. Zbyt nierówna posadzka Kościoła ma być wyrównana [dosł. „nimis inaequali complanetur” – także „zbyt nierówna ma być złagodzona”]. Przy mocno zapadniętym [także „depressum” – „biedny, zrujnowany”] Ołtarzu Bractwa św. Anny należy sprawić [donatur (?)] jeden stopień w dół, dla lepszej wygody odprawiającego. Przy Ołtarzu Wniebowzięcia NMP należy wzmocnić stopnie i [je] wyrównać. Reszta, tak jak wszystko, co dotyczy zarówno troski o dusze, jak i dobrego porządku w Kościele, ma być należycie wykonywane.

Tłumaczenie: ks. Rafał Rybacki