źródła do dziejów fary

Zapis wizytacji kościoła farnego w Gostyniu przeprowadzonej w roku 1610

Poniższy tekst to fragment (karty 52-54) z woluminu Acta Visitationum 4 (sygn. AV 4) przechowywanego w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu. Jest to księga zawierająca 216 kart. Na jej treść składają się zapisy powstałe jako protokół wizytacji biskupiej przeprowadzonej przez archidiakona śremskiego Kaspera Hapa w kościołach Poznania w 1611 roku (karty 1-31), a także w archidiakonacie śremskim w latach 1610 i 1619 (karty 31-216). 

więcej...

ZAPIS WIZYTACJI KOŚCIOŁA PW. ŚW. MAŁGORZATY W GOSTYNIU Z LAT 1628-1630 PRZEPROWADZONEJ PRZEZ BISKUPA POZNAŃSKIEGO MACIEJA ŁUBIEŃSKIEGO

Maciej Łubieński był biskupem poznańskim w latach 1627-1631. Urodził się 2 lutego 1572 roku w Łubnej jako syn Świętosława herbu Pomian i Barbary Zapolskiej. Wykształcenie zdobywał kolejno u jezuitów w Sieradzu, Kaliszu i Poznaniu, potem na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie w Rzymie i w Niemczech. Dokonany przez kapitułę wybór Macieja Łubieńskiego na biskupa poznańskiego (23 grudnia 1626 roku) zatwierdził 17 kwietnia 1627 roku papież Urban VIII. Biskup Maciej Łubieński odbył uroczysty ingres do katedry poznańskiej 1 stycznia 1628 roku. Ten sam papież 24 marca 1631 roku mianował go biskupem włocławskim, a 27 listopada 1641 roku arcybiskupem gnieźnieńskim, powierzając mu stolicę prymasowską. Prymas Maciej Łubieński zmarł 28 sierpnia 1652 roku w Łowiczu. Został pochowany w kaplicy Łubieńskich w katedrze gnieźnieńskiej.

W latach 1628-1631 biskup Łubieński przeprowadził wizytację generalną diecezji poznańskiej. Wolumin AV 8, przechowywany w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu, liczący 378 stron nosi tytuł Acta, Decreta et Ordinationes Visitationis universae Dioeceseos Posnaniensis per Illustrissimum et Reverendissimum Dominum Mathiam Lubienski Dei et Apostolicae Sedis gratia Episcopum Posnaniensem Primo episcopatus sui Anno MDXXVIII Mense septembris indicta et ad laude Omnipotentis instituta et continuata. Na stronach 242-245 znajduje się zapis wytycznych wizytacyjnych, jakie biskup Maciej Łubieński sformułował po wizytacji kościoła parafialnego św. Małgorzaty w Gostyniu, przeprowadzonej 11 maja 1629 roku (Puncta nonnulla Reformationis pro Ecclesia Parochiali Gostinensi die 11 Maii in Visitatione Illustrissimi relicta).


Niektóre wytyczne (puncta nonnulla reformationis) dla Kościoła Parafialnego w Gostyniu,pozostawione w czasie wizytacji Jaśnie Wielmożnego (Illustrissimi) w dniu 11 maja

Ponieważ w czasie minionej wizytacji Przewielebnego (Kaspera) Hapa, ongiś sufragana poznańskiego, nie poczyniono żadnej wzmianki dotyczącej uposażenia kościoła parafialnego w Gostyniu pod wezwaniem św. Małgorzaty, który to kościół – jak wynika ze znaków na ścianie i z Rocznicy Poświęcenia, którą obchodzi się w niedzielę po święcie św. Michała – jest konsekrowany, zatem wszystko to, co podczas obecnej wizytacji kościelnej zostaje tutaj wyszczególnione.Sądzi się, iż uposażenie wyżej wspomnianego kościoła zostało rozproszone i rozdzielone pomiędzy dziedziców, w czasie gdy samo miasto Gostyń było w posiadaniu heretyków, jak figuruje (to) w (dokumencie) podziału wystawionym na podstawie Akt Kościańskich. Jednakże nie da się dojść do ilości tegoż uposażenia [quantitas ipsius], ponieważ podział ten określono w sposób ogólny. Teraz obecny Proboszcz, Czcigodny Wawrzyniec z Czajkowa, wskazany przez Zacnych Panów Dziedziców z Gostynia, prawnie ustanowiony przez Przewielebnego ongiś biskupa Opalińskiego w 1617 roku, jako swój majątek ziemski uprawia jedną rolę gruntu leżącą pomiędzy gruntem Wróblewskiej z jednej strony i Kozłowskiej z drugiej, począwszy od drogi, która prowadzi do Czajkowa i kończy się w granicach Golskich. Do tych bruzd (ponadto należy) 90 zagonów roli leżących na odległość 4 stadiów (około 800 metrów) na polu zwanym Folęgi w pobliżu roli zwanej Piaskowską z jednej strony i roli zwanej Szpitalną z drugiej strony. Ponadto część roli powszechnie zwanej Płose, rozciągającej się od okolicy kościoła przez cierniste krzewy aż do drzew klonowych, zwanych inaczej Olszyna. Podobnie ogród 18 zagonów leżący w kierunku kościoła Najświętszej Maryi Panny oraz łąki przylegające do drogi Malyncza.Na końcu ofiary mszalne (missalia – meszne) z 18 łanów wsi Brzezie – z każdego łanu jedną miarę pszenicy i tyle samo owsa. Z Czachorowa z łanów 21 tyle samo pszenicy i owsa. Z Czajkowa z 10 łanów tyleż właśnie powinno być odprowadzane, lecz dotychczas uiszczane jest wyłącznie na 1,5 korca pszenicy i tyle samo owsa. Z Drzęczewa z 18 łanów powinny być uiszczane 3 korce pszenicy i tyle samo owsa, ale nie jest uiszczane więcej jak 2 korce pszenicy i żyta. Utrzymuje się, że z majątku wsi Bogusławski, należna jest dziesięcina snopowa, ale do dnia dzisiejszego nie pobiera się stamtąd niczego.Również otrzymuje proboszcz jednego trzeciaka od każdego grosza majątku od Panów Dziedzicznych, jak i od miasta, tak w pieniądzach, jak i w pieprzu czy w szafranie.Natrafiono na dawne czynsze, ongiś ufundowane dla plebana i altarzystów, zapisane w Aktach Konsystorza Poznańskiego na 65 grzywien i 6 groszy, jednakże zachodzi wątpliwość, czy sumy główne z tychże dóbr, które początkowo były obciążone, nie zostały zniesione, tak więc proboszcz, po uzyskaniu z akt lepszej informacji, zatroszczy się, aby można było tego rodzaju czynsz odzyskać.Oficjum o Najświętszej Maryi Pannie wraz z ofiarą Mszy św. jest sprawowane w poszczególne dni przez 3 prezbiterów i 2 kleryków. Jest ono ufundowane na czynsz 105 złotych 25 groszy za sumę 1400 złotych polskich i zabezpieczone na dobrach mieszczan gostyńskich, ale ponieważ niczego jeszcze dotąd nie erygowano, proboszcz zatroszczy się jak najszybciej, aby takie erygowanie zostało uskutecznione.Ponieważ na rzecz budynku kościelnego nie przewiduje się nic z wyjątkiem datków (które są zbierane w niedziele, święta oraz podczas kazania), a także z pobożnych legatów wiernych, stanowczo nakazuje się ekonomom kościoła, aby wyegzekwowali wszystkie legaty, których jeszcze dotąd nie przekazano i zdeponowali je w kasie kościelnej, dostatecznie zabezpieczonej dwoma kluczami, z których jeden ma być złożony u proboszcza, a drugi u tychże ekonomów, i aby je wyjęli w razie konieczności budowy kościoła i aby odtąd nie podejmowali się pożyczać ich jakiejkolwiek osobie. Niech corocznie przedstawiają proboszczowi i magistratowi miasta księgi rachunkowe.W przyszłości należy zatroszczyć się o to, aby niektóre braki stwierdzone w tym kościele podczas wizytacji zostały uzupełnione. Uroczysta procesja z Najświętszą Eucharystią niech zawsze odprawiana jest z baldachimem. Lamy przed tabernakulum niech będą zapalone, kiedy kościół jest otwarty i kiedy sprawuje się służbę Bożą. Nazwiska parafian co do daniny niech będą skrupulatnie zanotowane, aby można było łatwiej dowiedzieć się, którzy (z nich) zadośćuczynili Przykazaniu Kościelnemu w Święto Wielkanocne.Także w dogodnym czasie, przede wszystkim w Niedziele Wielkiego Postu i Adwentu Pańskiego, należy pouczać parafian na temat podstaw wiary i nauki chrześcijańskiej. Należy naprawić pokrywę naczynia na Oleje Święte i zaopatrzyć je [naczynie] w bezpieczne zamknięcie. Krążek drewniany, którym bezpośrednio jest zakryta woda chrzcielna, ma być podszyty (powleczony?) czystą tkaniną. Należy go właściwie dostosować do chrzcielnicy. Dla upiększenia należy zadbać o zwieńczenie do chrzcielnicy. Należy zalecać wiernym częste przystępowanie do Sakramentu Namaszczenia Chorych. Zbyt nierówna posadzka kościoła ma być wyrównana. Przy mocno zapadniętym (zrujnowanym). Ołtarzu Bractwa św. Anny należy sprawić jeden stopień w dół, dla lepszej wygody odprawiającego. Przy Ołtarzu Wniebowzięcia NMP należy wzmocnić stopnie i (je) wyrównać.Reszta, tak jak wszystko, co dotyczy zarówno troski o dusze, jak i dobrego porządku w Kościele, ma być należycie wykonywana.

tłumaczenie ks. Rafał Rybacki

Akta wizytacyjne parafii gostyńskiej z roku 1797

W zasobach Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu znajdują się Akta Wizytacyjne Biskupów Poznańskich z roku 1797 – Opis kościołów diecezji poznańskiej według dekanatów (Descriptio visitatio particularis ecclesiarum dioecesis Posnaniensis per Decanatus, 1797). Mają ona sygnaturę AV 38, mikrofilm 776. Jest to poszyt oprawiony w tekturę. Zawiera łącznie 105 kart, z których 4 opisują kościoły leżące w parafii farnej. Tekst spisano w języku łaciński i polskim. Poniżej prezentujemy treść tego zapisu w tłumaczeniu ks. Rafała Rybackiego, kustosza Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu.

więcej...

Najstarszy dokument farny

W Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu przechowywany jest najstarszy znany nam dokument odnoszący się do kościoła farnego p.w. św. Małgorzaty w Gostyniu. Powstał 14 marca 1592 roku. Spisany jest po łacinie. Dokument wystawił Biskup Poznański, zatwierdzając statuty i fundację Bractwa Literackiego przy kościele farnym w Gostyniu. Dzięki uprzejmości ks. Rafała Rybackiego, kustosza Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu możemy poznać jego treść.

więcej...