artykuły

Ciekawostka z gostyńskiej fary – reper.

Wchodząc do kościoła farnego p.w. św. Małgorzaty w Gostyniu głównym wejściem, pod wieżą, od strony południowej, zauważamy niewielki, o średnicy około 10 cm metalowy element. Dla wielu ludzi nieznane jest jego pochodzenie i przeznaczenie. Dlatego chciałbym opisać krótko jego zastosowanie.


Otóż, tym tajemniczym elementem jest REPER – czyli punkt osnowy geodezyjnej pionowej. Reper – to stabilizowany punkt wysokościowej osnowy geodezyjnej, dla którego wyznaczono wysokość w przyjętym układzie odniesienia. Repery są najczęściej montowane na ścianach budynków, w odległości kilkudziesięciu centymetrów od podłoża (kotwione w murze). Mogą mieć postać metalowych bolców z wyrytym numerem, jednak najczęściej stosuje się śruby kolejowe. Kształt reperów umożliwia ustawienie na nich łaty niwelacyjnej. Repery wykorzystywane są w niwelacji. Pełnią rolę nawiązania do państwowej osnowy wysokościowej. Repery są punktami wchodzącymi w skład ciągu niwelacyjnego. Jest to prawdopodobnie najstarszy i główny punkt odniesienia wysokościowego dla Gostynia i okolicy. W oficjalnym wykazie wysokości w arkuszu mapy noszącej numer 433.314 wśród wielu punktów osnowy geodezyjnej wyróżnia się on charakterystycznym numerem cechy (92045) oraz kształtem i miejscem usytuowania. Reper ten wyznacza wysokość 91,936 m n.p.m. według punktu odniesienia Kronsztadt (wyspa i port na Morzu Bałtyckim nieopodal Sanki Petersburga, gdzie znajduje się mareograf, czyli przyrząd do ustalania średniego poziomu morza). Jednakże zmienia się powierzchnia ziemi, stąd podana wysokość nad poziomem morza jest aktualna dla roku 1986. W 1960 roku punkt wysokościowy na gostyńskiej farze miał wartość 91,967 m n.p.m. Oznacza to, że w ciągu 27 lat teren obniżył się o 3,1 cm lub zmienił się średni poziom morza. Poziom odniesienia jest określany do średniego poziomu morza w punkcie pomiarowym Kronsztadt, jednak poziom ten jest zmienny, stąd zmienia się co pewien czas wielkość liczbowa położenia punktu wysokościowego.
Prawdopodobnie reper został umieszczony na murze wieży farnej na przełomie XIX i XX wieku. Napis w języku niemieckim brzmi: KÖNIGL. PREUSS. LANDESAUFNAHME METRO*…..NORMAL-NULL. W tłumaczeniu na język polski napis brzmi: „Królewski Pruski Urząd Geodezyjny. Metryczny punkt zerowy (poziom morza)”. To właśnie od tego miejsca wyznacza się wysokość nad poziomem morza dla obiektów położonych w Gostyniu i okolicy. Pierwotnie ustalano poziom metodą geometryczną za pomocą niwelatora i łat mierniczych, obecnie powszechne zastosowanie mają urządzenia elektroniczne korzystające z satelitarnego systemu GPS.
Pozostałe repery na obszarze Gostynia umieszczone są na znacznie młodszych budowlach i mają charakter głównie roboczy, czyli wykorzystywany do bieżących prac geodezyjnych. Również ich oznaczenie jest mniej trwałe, są to najczęściej śruby kolejowe z odpowiednim oznaczeniem. Przykładem jest tu reper w narożniku budynku przy pl. Karola Marcinkowskiego 10 (dawny dom M. Węclewicza). Według tabeli zawierającej wykaz wysokości w Gostyniu i okolicy, w samym Gostyniu najniżej położonym reperem jest umieszczony na moście na Kani przy ul. Fabrycznej (90,785 m n.p.m.), najwyżej natomiast punkt położony przy Drodze do Klasztoru 3 – dom mieszkalny Karkosa (113,763 m n.p.m.). Na Pożegowie reper znajduje się przy ul. 27 Stycznia 15 na domu Fajczyka (111,563 m n.p.m.).

Tekst: Jan Poprawa

Foto: Maciej Gaszek

wróć